Trzymając kartonik z ulubionym sokiem w jednej ręce i cienką słomkę w drugiej, Marysia próbuje przepchnąć ją przez otworek zasłonięty folią aluminiową. Gdy jej się udaje, zadowolona zaczyna pić sok. Wiktor układa puzzle — został mu ostatni element, który trzyma w dłoniach. Umieszcza go na właściwym miejscu i z dumą pokazuje ułożone puzzle nauczycielowi, który klepie go po ramieniu, mówiąc „Świetnie, Wiktorku!”. Ola wychodzi na spacer z parasolką pod pachą. Niedługo zaczyna padać deszcz – Ola otwiera parasolkę i kontynuuje spacer. Co powyższe historyjki mają ze sobą wspólnego? We wszystkich widać działanie wzmacniania.
Użycie słomki przez Marysię doprowadziło do konsekwencji w postaci napicia się przez nią soku. Teraz będzie bardziej prawdopodobne, że Marysia użyje słomki przy innych napojach w kartoniku. Dopasowanie fragmentu układanki zapewniło Wiktorowi uwagę społeczną ze strony nauczyciela. Chłopcu zależy na uwadze, więc z pewnością w przyszłości będzie próbował dopasować więcej elementów. Rozłożenie parasolki ochroniło Olę przed zmoknięciem, możemy więc spodziewać się, że w podobnych sytuacjach w przyszłości Ola również weźmie ze sobą parasolkę. W każdym z powyższych przypadków konsekwencje czynności zwiększyły prawdopodobieństwo powtórzenia przez ucznia tej czynności. Wiemy już, że tego typu konsekwencje nazywamy wzmocnieniami.
Jak zidentyfikować wzmocnienia?
Przede wszystkim: obserwuj!
Prostym sposobem na znalezienie wzmocnień jest umożliwienie uczniowi swobodnego dostępu do wielu przedmiotów, w tym zabawek, przekąsek i innych łatwo dostępnych pomocy. Którą rzecz wziął jako pierwszą? Którą bawi się najdłużej? Obserwujmy uważnie reakcje ucznia, gdy próbujemy odebrać mu to, czym jest zajęty. Jeśli uczeń nie wydaje się tym przejmować, wówczas przedmiot raczej nie stanowi w danym momencie silnego wzmocnienia. Ale jeśli się z nami siłuje – mamy to! Czasami aranżujemy sytuacje, w których udostępniamy potencjalne wzmocnienia, innym razem możemy wykorzystywać naturalnie pojawiające się okazje, na przykład, gdy zabieramy dziecko do sklepu z zabawkami i obserwujemy, co się dzieje. Nawet jeśli nie możemy kupić danego artykułu, nadal możemy się zastanowić, co jest w nim takiego atrakcyjnego. Świeci, wydaje dźwięki, wibruje? W wielu sytuacjach możemy skorzystać z pomocy terapeutów, którzy zazwyczaj mają wiele różnych pomocy angażujących wszystkie zmysły, gdyż zdecydowanie chcemy wyjść poza podstawowe rzeczy do zabawy, jedzenia czy picia.
Metodą podobną do obserwacji jest ocena wzmocnień poprzez oferowanie wyboru. Przedstawmy dwa przedmioty, na przykład dwie zabawki, zestawy materiałów lub czynności. Zobaczmy, który z przedmiotów uczeń bierze do ręki lub wskazuje w pierwszej kolejności. Pozwólmy mu cieszyć się przez chwilę tym wzmocnieniem, a następnie mówimy „Moja kolej” i zaproponuj kolejny zestaw. W ten sposób możesz łatwo utworzyć hierarchię wzmocnień.
Pamiętaj, że jedną z podstawowych kwestii w tym temacie jest przyznanie prawa uczniom, nie nauczycielom, do zdefiniowania tego co stanowi dla nich nagrodę. Wiąże się to z tym, że nie koniecznie musimy lubić wszystkie wzmocnienia, które są skuteczne dla ucznia! Choć powinniśmy pracować nad rozwijaniem nowych źródeł motywacji dla ucznia (podobnie jak rozwijamy własne zainteresowania podczas różnych kursów lub zajęć), to musimy zdawać sobie sprawę, że wprowadzenie tego typu zmian wymaga czasu.
